Uroczyste otwarcie ulicy Józefa Franczaka "Lalka" w Lublinie
![]()
Lublin ma ulicę Józefa Franczaka "Lalka"– ostatniego partyzanta, który walczył z bezpieką do 21 października 1963 roku. W uroczystym odsłonięciu tablicy udział wziął syn bohatera oraz wicewojewoda lubelski Marian Starownik. Podczas uroczystości syn „Lalka”, Marek Franczak, powiedział, że nie spodziewał się, iż dożyje takiego dnia. Lublin jest pierwszym miastem, które w ten sposób uhonorowało ostatniego Żołnierza Wyklętego, który na Lubelszczyźnie walczył z bronią w ręku aż do 1963 roku.
![]()
Józef Franczak "Lalek" jako żołnierz żandarmerii Wojska Polskiego. Zdjęcie z czerwca 1939 r.
Symboliczne odsłonięcie tablic z nazwą ulicy Józefa Franczaka „Lalka”– odbyło się w środę 19 listopada 2014 r. przy Rondzie Janusza Krupskiego, łączącym ulice: Droga Męczenników Majdanka, Hieronima Dekutowskiego „Zapory” oraz - obecnie - Józefa Franczaka „Lalka”.
Uroczystości rozpoczęła Msza Święta w kościele garnizonowym pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Lublinie sprawowana w intencji Józefa Franczaka i Żołnierzy Niezłomnych przez ks. mjr, Andrzeja Piersiaka proboszcza parafii cywilno-wojskowej, kapelana WP.
![]()
Prawdę mówiąc nie sądziłem, że kiedyś do tego dojdzie - powiedział portalowi wPolityce.pl Marek Franczak, syn „Lalka” tuż przed odsłonięciem tablicy z imieniem ojca.
Jestem dumny, ale nie tylko ze względu na ojca, że to jest ulica Józefa Franczaka. Według mnie to uznanie całości tego podziemia, niech to będzie symbol wszystkich tych Żołnierzy Wyklętych. To wspaniałe dowartościowanie tych ludzi po wielu, wielu latach - dodał Marek Franczak.
Piotr Gawryszczak z lubelskiej Fundacji Niepodległości, która sfinansowała tablicę mówił, że Józef Franczak zasługuje na honory nie tylko na Lubelszczyźnie, bo to on przecież był tym ostatnim, który z bronią w ręku podtrzymywał ideę walki o niepodległość. Był bezpośrednim podwładnym kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, przenosił zatem pamięć o swoich dowódcach, pośrednio także o mjr. Hieronimie Dekutowskim „Zaporze”.
Nawet w dokumentach PZPR znalazłem kiedyś taki cytat, który mówił, że „na terenie, gdzie on działał nie było struktury partyjnej, bo wszyscy boja się bandyty Lalka”. Czyli jeden człowiek, który tak naprawdę przecież już tylko walczył o przetrwanie, ale współpracujący z wieloma osobami, które go karmiły i dawały mu schronienie, powodował, że tych struktur komunistycznych tu po prostu nie było - opowiada Gawryszczak.
![]()
1947 rok. Od lewej: Stanisław Kuchciewicz "Wiktor", kpt. Zdzisław Broński "Uskok", Józef Franczak "Lalek", Walenty Waśkowicz "Strzała".
Piotr Krzysztof Kuty, lubelski radny i inicjator przedsięwzięcia podkreślił, że ulicy dla ostatniego wyklętego nie wybrano przypadkowo. Jest to najdalej na wschód wysunięte miejsce Lublina, trasa wylotowa w kierunku miejscowości Piaski, związanej z życiem i śmiercią Józefa Franczaka. Dodatkowo ta ulica zbiega się z ulicą nazwaną na cześć dowódcy „Lalka” mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, a łączy te dwie ulice Rondo im. Janusz Krupskiego, strażnika pamięci o Żołnierzach Wyklętych, który zginął w Smoleńsku - powiedział Piotr Krzysztof Kuty.
![]()
Marek Franczak dodał, że szczególnie wzruszający jest widok młodych ludzi, którzy chcieli wziąć udział w symbolicznym otwarciu ulicy imienia jego ojca. To wspaniali młodzi patrioci, w niektórych środowiskach nazywani nawet faszystami, a to oni utożsamiają się z Żołnierzami Wyklętymi i to oni niosą dalej ideę ich walki i pamięć o nich - powiedział Franczak.
To z pewnością przywracanie pamięci, pamięci historycznej. Szczególnie młodemu pokoleniu Polaków. Pamięci o tych bohaterach, którzy przez dziesięciolecia byli autentycznie wyklęci, zapomniani albo nazywani bandytami. Którzy byli skazani na wyrzucenie na śmietnik historii. Okazuje się, że to jednak im historia przyznała rację i to oni są autentycznymi patriotami. Uhonorowanie przez Radę Miasta Lublin postaci Józefa Franczaka jest aktem dziejowej sprawiedliwości wobec człowieka, który przez 24 lata z bronią w ręku walczył o niepodległą Ojczyznę - powiedział Piotr Krzysztof Kuty.
![]()
Józef Franczak ps. Lalek, Laluś (ur. 1918) był ostatnim partyzantem Rzeczypospolitej – poległ z bronią w ręku w walce z obławą połączonych sił SB i ZOMO w dniu 21 października 1963 we wsi Majdan Kozic Górnych niedaleko Piask. Przed wojną ukończył Szkołę Podoficerską w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu, przydzielony został do Plutonu Żandarmerii w Równem. W 1939 r. uciekł z sowieckiej niewoli. Podczas wojny i po jej zakończeniu walczył w szeregach ZWZ-AK-WiN. Był podwładnym słynnych dowódców partyzanckich: mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” i kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”.
17 marca 2008 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadał „Lalkowi” pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Józef Franczak odznaczony został za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej w 90. rocznicę swoich urodzin. Odznaczenie odebrał syn Marek Franczak.
Więcej informacji i zdjęć z uroczystości:
Prawa autorskie>
Lublin ma ulicę Józefa Franczaka "Lalka"– ostatniego partyzanta, który walczył z bezpieką do 21 października 1963 roku. W uroczystym odsłonięciu tablicy udział wziął syn bohatera oraz wicewojewoda lubelski Marian Starownik. Podczas uroczystości syn „Lalka”, Marek Franczak, powiedział, że nie spodziewał się, iż dożyje takiego dnia. Lublin jest pierwszym miastem, które w ten sposób uhonorowało ostatniego Żołnierza Wyklętego, który na Lubelszczyźnie walczył z bronią w ręku aż do 1963 roku.
Józef Franczak "Lalek" jako żołnierz żandarmerii Wojska Polskiego. Zdjęcie z czerwca 1939 r.
Symboliczne odsłonięcie tablic z nazwą ulicy Józefa Franczaka „Lalka”– odbyło się w środę 19 listopada 2014 r. przy Rondzie Janusza Krupskiego, łączącym ulice: Droga Męczenników Majdanka, Hieronima Dekutowskiego „Zapory” oraz - obecnie - Józefa Franczaka „Lalka”.
Uroczystości rozpoczęła Msza Święta w kościele garnizonowym pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Lublinie sprawowana w intencji Józefa Franczaka i Żołnierzy Niezłomnych przez ks. mjr, Andrzeja Piersiaka proboszcza parafii cywilno-wojskowej, kapelana WP.
Prawdę mówiąc nie sądziłem, że kiedyś do tego dojdzie - powiedział portalowi wPolityce.pl Marek Franczak, syn „Lalka” tuż przed odsłonięciem tablicy z imieniem ojca.
Jestem dumny, ale nie tylko ze względu na ojca, że to jest ulica Józefa Franczaka. Według mnie to uznanie całości tego podziemia, niech to będzie symbol wszystkich tych Żołnierzy Wyklętych. To wspaniałe dowartościowanie tych ludzi po wielu, wielu latach - dodał Marek Franczak.
Piotr Gawryszczak z lubelskiej Fundacji Niepodległości, która sfinansowała tablicę mówił, że Józef Franczak zasługuje na honory nie tylko na Lubelszczyźnie, bo to on przecież był tym ostatnim, który z bronią w ręku podtrzymywał ideę walki o niepodległość. Był bezpośrednim podwładnym kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, przenosił zatem pamięć o swoich dowódcach, pośrednio także o mjr. Hieronimie Dekutowskim „Zaporze”.
Nawet w dokumentach PZPR znalazłem kiedyś taki cytat, który mówił, że „na terenie, gdzie on działał nie było struktury partyjnej, bo wszyscy boja się bandyty Lalka”. Czyli jeden człowiek, który tak naprawdę przecież już tylko walczył o przetrwanie, ale współpracujący z wieloma osobami, które go karmiły i dawały mu schronienie, powodował, że tych struktur komunistycznych tu po prostu nie było - opowiada Gawryszczak.
1947 rok. Od lewej: Stanisław Kuchciewicz "Wiktor", kpt. Zdzisław Broński "Uskok", Józef Franczak "Lalek", Walenty Waśkowicz "Strzała".
Piotr Krzysztof Kuty, lubelski radny i inicjator przedsięwzięcia podkreślił, że ulicy dla ostatniego wyklętego nie wybrano przypadkowo. Jest to najdalej na wschód wysunięte miejsce Lublina, trasa wylotowa w kierunku miejscowości Piaski, związanej z życiem i śmiercią Józefa Franczaka. Dodatkowo ta ulica zbiega się z ulicą nazwaną na cześć dowódcy „Lalka” mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, a łączy te dwie ulice Rondo im. Janusz Krupskiego, strażnika pamięci o Żołnierzach Wyklętych, który zginął w Smoleńsku - powiedział Piotr Krzysztof Kuty.
Marek Franczak dodał, że szczególnie wzruszający jest widok młodych ludzi, którzy chcieli wziąć udział w symbolicznym otwarciu ulicy imienia jego ojca. To wspaniali młodzi patrioci, w niektórych środowiskach nazywani nawet faszystami, a to oni utożsamiają się z Żołnierzami Wyklętymi i to oni niosą dalej ideę ich walki i pamięć o nich - powiedział Franczak.
To z pewnością przywracanie pamięci, pamięci historycznej. Szczególnie młodemu pokoleniu Polaków. Pamięci o tych bohaterach, którzy przez dziesięciolecia byli autentycznie wyklęci, zapomniani albo nazywani bandytami. Którzy byli skazani na wyrzucenie na śmietnik historii. Okazuje się, że to jednak im historia przyznała rację i to oni są autentycznymi patriotami. Uhonorowanie przez Radę Miasta Lublin postaci Józefa Franczaka jest aktem dziejowej sprawiedliwości wobec człowieka, który przez 24 lata z bronią w ręku walczył o niepodległą Ojczyznę - powiedział Piotr Krzysztof Kuty.
Józef Franczak ps. Lalek, Laluś (ur. 1918) był ostatnim partyzantem Rzeczypospolitej – poległ z bronią w ręku w walce z obławą połączonych sił SB i ZOMO w dniu 21 października 1963 we wsi Majdan Kozic Górnych niedaleko Piask. Przed wojną ukończył Szkołę Podoficerską w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu, przydzielony został do Plutonu Żandarmerii w Równem. W 1939 r. uciekł z sowieckiej niewoli. Podczas wojny i po jej zakończeniu walczył w szeregach ZWZ-AK-WiN. Był podwładnym słynnych dowódców partyzanckich: mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” i kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”.
17 marca 2008 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadał „Lalkowi” pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Józef Franczak odznaczony został za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej w 90. rocznicę swoich urodzin. Odznaczenie odebrał syn Marek Franczak.
Więcej informacji i zdjęć z uroczystości:
- wpolityce.pl>
- Urząd Wojewódzki w Lublinie>
- kurierlubelski.pl>
- Rzeczpospolita (rp.pl)>
- lublin.naszemiasto.pl>
- Ostatni niezłomny - Józef Franczak ps. "Lalek">
- Józef Franczak "Lalek" - ostatni z wyklętych [polskieradio.pl]>
- Kto zakapował "Lalka" - fragment najnowszej książki Tadeusza Płużańskiego "Oprawcy. Zbrodnie bez kary">
- Dopiero IPN odkrył zabójców mojego Taty... - rozmowa z Markiem Franczakiem, synem sierż. "Lalka">
- Posłowie uczcili ostatniego Żołnierza Wyklętego - Józefa Franczaka>
- "Historia bez patyny" - reportaż Mariusza Kamińskiego "Ostatni niezłomny">
- Żołnierz Niezłomny – Józef Franczak „Lalek”, ostatni partyzant podziemia niepodległościowego [e-civitas.pl]>
- Józef Franczak "Lalek" ostatni Niezłomny ... poległ w 1963 roku [salon24.pl]>
- Ostatni "Żołnierz Wyklęty" [polskatimes.pl]>
- Mateusz Staroń, Ostatni "Wyklęty" - Józef Franczak "Lalek", "Laluś" [blog.surgepolonia.pl]>
- Józef Franczak [Wikipedia]>
- Odsłonięcie i poświęcenie pomnika Ostatniego Partyzanta RP>
- Fotorelacja z uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika Ostatniego Partyzanta RP – sierż. Józefa Franczaka ps. „Lalek" w Piaskach Lubelskich, 11 maja 2007 r.>
- Śmierć kapitana „Uskoka”>
- Sławomir Poleszak, Kryptonim"Pożar". Rozpracowanie i likwidacja ostatniego żołnierza polskiego
podziemia niepodległościowego Józefa Franczaka "Lalka", "Lalusia"
(1956-1963), "Pamięć i Sprawiedliwość" nr 8 (2) 2005, s. 347-376 [PDF]>
- Sławomir Poleszak, Ostatni niezłomni , Rzeczpospolita>
- Magdalena Bożko, "Laluś”, ostatni taki mężczyzna , Dziennik Wschodni>
- Adam Kruczek, "Laluś" wytrwał najdłużej >
- Tadeusz M. Płużański, Jak zginął Józef Franczak, "Lalek", ostatni żołnierz II Rzeczypospolitej , ASME>
Prawa autorskie>